27 Eylül 2014 Cumartesi

Güneş Doğarken ve Batarken Neden Aynı Renkte Görünmez?

Güneş ışığı beyaz görünmekle birlikte, görebildiğimiz bütün renklerdeki ışığın karışımıdır. Eğer bir nesneyi mavi görüyorsak, bunun nedeni, bu nesnenin yalnız maviyi yansıtıp öteki renkleri soğurmasından kaynaklanır. Güneş ışığı, bize ulaşmadan önce kalın bir atmosfer katmanından geçer. Bu sırada bazı renkler atmosfere saçılır. En çok saçılan renk mavi olduğundan, atmosferi mavi görürüz. İçerdiği mavi renk süzülen güneş ışığı, sarıya yakın görünür. Güneş, ufka ne kadar yakınsa, o kadar kalın bir atmosfer katmanını geçer. Bu nedenle Güneş doğarken ve batarken daha kırmızı görünür. 



Atmosferin geçirgenliği, yalnızca hava katmanının kalınlığına değil, içerdiği su buharı gibi gazlar ve toza da bağlıdır. Bazı günler, Güneş’in özellikle batarken normalden daha kırmızı ve sönük göründüğünü fark etmişsinizdir. İşte bunun nedeni, atmosferdeki su buharı ve tozdur. Atmosfer, genellikle akşamları daha tozlu olur. Çünkü, yeryüzünün ve havanın gün boyunca ısınması, atmosferde çalkantılara yol açar. Toz tanecikleri de böylece atmosfere yayılır. Bunun yanında, özellikle büyük kentlerdeki kirli hava katmanı da güneş ışınlarını soğurur. Hava kirliliği genellikle akşam saatlerinde arttığından, Güneş batarken onun iyice soluk görünmesine yol açar.

Ağacların Fazla Olduğu Yerlere Fazla Yağmur Yağar mı?

Toplumda bazi seyler hic sorgulanmadan hemen dogru olarak algilaniyor/kabul ediliyor. Bunlardan biri de agaclarin yagmur yagdırmasıdır. Gercekte ormanlar yagmur yagmasina neden olamazlar. Bulut ve yagis fizigi derslerimizde anlattigimiz yagisin olusum teorilerinde ormanlar hic bir sekilde yer almaz. Ama ormanlar yagisin verimini artirirlar. Diger bir deyisle, ayni sartlara sahip iki noktanin agacli olaninda daha fazla yagis alinir. Bunun nedeni,ormanlik alanda hava daha nemlidir.Agaclar buharlasma ve terleme ile havayada daha fazla nem kazandirirlar. Nemli bir havada ornegin yere düsen yagmur damlalari (kuru havaya göre) daha az buharlasmaya ugrar. Bu nedenle, ormalik bolgede daha fazla ve daha büyük damla kuculüp buharlaşmadan yere ulasabilir.



Ozetlemek gerekirse, "agac oldugu icin bir yere yagmur" yağmıyor; aslinda "yağmurlu yerde daha fazla orman" olusuyor. Bunu anlamak icin ornegin havanin coktuğü Sahara Colleri gibi 30 enlemlerine agac dikip sulayarak buyutun, ama yagmur yagdirmaniz yine de mumkun olamaz. Benzer sekilde ruzgar altinda kalan dag yamaclarina da agac dikerek yagmur yagdiramazsiniz.

Ayrica yagmur, yagdigi yerde olusmaz. Yagis birakan bulutlar/sistemler genellikle cok uzaklardan gelir. Ama bir noktada alinan yagisin miktari (yagisin olusumu degil!) o noktadaki agac gibi yeryüzü kosullari ile yakindan iliskilidir.

Magnetik Fırtınalar Nasıl Oluşur? Etkileri Nelerdir?

Her on bir buçuk yılda bir Güneş'in etkinliği yükselir: içten gelen püskürmeler sonucunda uzaya elektrikli tanecikler fışkırır ve bunların bir kısmı atmosfere gelir. O zaman Dünya bir mıknatıs gibi davranır: kutuplar ışık saçan göktaşlarını çeker ve bunlar kutuplarda kutup kızıllığı denen olayları meydana getirir 3u taneciklerin gelişi üç-dört gün süreyle Yer'in magnetizmasını değiştirecek magnetik fırtınalara yol açar. Pusulaların ibresi şaşkına döner; radyo dalgaları karışır ve bozulur.

25 Eylül 2014 Perşembe

Kutuplardaki Buzların Erimesi Sonucunda Meydana Gelecek Değişimler

Kutuplardaki buzların hepsi erirse dünya yüzeyindeki deniz seviyesinin ne kadar yükseleceğini hesap etmek geometri ve matematik yardımıyla oldukça kolaydır ama yükselen suların karalar üzerinde ne kadar yer kaplayacaklarını hesaplamak pek kolay değildir. Karaların kıyı şekilleri ve kıyıdan itibaren yükseklikleri ve eğimleri o kadar farklıdırlar ki ancak yaklaşık değerler elde edilebilir.

Yeryüzünde toplam 37,5 milyon kilometreküp hacminde buz tabakası vardır. Su buzdan biraz daha yoğun olduğundan, buzun tamamen erimesi sonucu ortaya 33 milyon kilometreküp su çıkar.

Okyanusların yüzölçümü 363 milyon kilometrekaredir. Eğer bu yüzey alanını sabit yani yükselen deniz seviyesinin karalara doğru yayılmadığını kabul edersek, buzların önemli bir kısımlarının da zaten su altında olduklarını hesaba kattığımızda, bu ilave su kütlesi sonucu deniz seviyesinin 90 metre civarında yükseleceği ortaya çıkıyor.

Şüphesiz yükselen sular karalara da yayılacaklarından ve çok geniş bir alan su altında kalacağından, denizlerin yüzey alanı daha genişlerdi. Ayrıca bu ilave su kütlesinin getireceği ağırlık yükünün altında okyanus tabam da biraz çökecektir. Bu hususlar göz önüne alındığında, kutupların erimeleri sonucu deniz seviyesinin yükselmesinin 90 metre değil 60-70 metre civarında olacağı öngörülebilir.

Dünyadaki buzların yüzde 85-90'ı güney kutbundadır. Burada buzlar denizin altında 600 metreye kadar inerler. Buradaki buzların erimeleri ile tüm dünyadaki deniz seviyesinin 60 metre yükseleceği hesap ediliyor.

Kuzey kutbu ise altında hiçbir kara parçası olmaksızın, denizin üstünde yüzen bir buz kütlesidir. Buradaki buzların erimelerinin deniz seviyelerini pek fazla etkileyeceği sanılmıyor. Bunlar donmuş deniz suyu kütleleri olup denizin üstünde kalan kısımları zaten birkaç metredir. Ancak kuzey kutbu civarındaki Grönland'da ciddi bir buz stoku bulunmaktadır. Sadece bu bölgedeki buzların erimelerinin de deniz seviyesine 7,0-7,5 metre etki edeceği sanılıyor.



Bu toplam 70 metre civarındaki su yükselmesi insan yaşamı bakımından çok ciddi sonuçlara yol açar. Deniz kenarındaki bir gökdelenin 20. katının bile üstüne çıkacak su seviyesi, yeryüzünde nüfus yoğunluğu en fazla olan, en gelişmiş bölgelerin su altında kalacağı anlamına gelir.

Bu arada denizlerde tuzlu su ortamında yaşayan canlılara ne olur derseniz, eriyen buzların meydana getirdiği tatlı suyun kütlesel hacmi, okyanusların toplam hacmi yanında yüzde 2 gibi küçük bir oranda kaldığından, deniz hayatı çok değişmez.

Araştırmacılar kutuplardaki erimeleri hassasiyetle takip ediyorlar ve olası bir çevre felaketine dikkat çekiyorlar. Zaten dünyamız jeolojik tarihi boyunca, karaların buzullarla kaplandığı buzul çağlarını yaşadığı gibi tüm buzulların eriyip okyanusların yükseldiği zamanlan da yaşamış.

Zamanımızda kutuplardaki buzlar yine erime safhasındalar. Uydu kaynaklı araştırmalara göre kuzey kutbu denizindeki buz tabakasının yüzde 20'sinin 2050 yılına kadar eriyeceği saptanmış. Hızlanmanın nedeni olarak ozon tabakasının incelmesi ve atmosferdeki karbondioksit seviyesinin yükselmesi gösteriliyor.

Mega Yayıncılık Coğrafya 10 Sayfa 21 Etkinlik Çalışması

Aşağıdaki fotoğraf ve açıklamalardan da yararlanarak metin içinde bulunan noktalı yerleri kutucukta verilen uygun kelimelerle tamamlayınız.

dış kuvvetler          fiziksel           çukur         bitkisel         çökelme 
hayvansal              tortulaşma     birikme       iç kuvvetler



Fiziksel tortul kayaçlar

Akarsu, rüzgar, buzul ve dalga gibi dış kuvvetler çeşitli boyutlarda
aşındırdığı malzemeleri çukur alanlarda biriktirir.
Biriktirilen çeşitli boyutlardaki malzemelerin doğal bir çimento
ile birleştirilmesi
 fiziksel tortul kayaçları oluşturur.

Kimyasal tortul kayaçlar
Suda erimiş halde bulunan minerallerin

çökelme oluşan kayaçlardır.

Organik tortul kayaçlar
Okyanus, deniz, göl ve akarsu tabanlarında veya karalar
üzerindeki 
bitkisel ve hayvansal maddelerin birikmesi ile oluşan kayaçlardır.

Kaynak: http://www.cografyaegitimi.biz/mega-yayincilik-cografya-10-sayfa-21-etkinlik-calismasi-t9861.0.html

Mega Yayıncılık Coğrafya 10 Sayfa 25 Etkinlik Çalışması

Aşağıda verilen kayaç şemasında noktalı yerlere uygun kelime ya da kelime gruplarını yazınız.

iç püskürük
kum taşı
taş kömürü
kimyasal tortul
granit siyenit
jips andezit
tebeşir kuvarsit
başkalaşım (metamorfik)
fiziksel tortul
gnays
dış püskürük
mermer
mikaşist
organik tortul
mercan kalkeri






Kaynak: http://www.cografyaegitimi.biz/mega-yayincilik-cografya-10-sayfa-25-etkinlik-calismasi-t9862.0.html

23 Eylül 2014 Salı

Coğrafya Biliminin Yararlandığı Bilim Dalları

Astronomi: Uzay bilimi                                                                    
Jeoloji: Yer Bilimi
Jeofizik: Dünyanın iç yapısının inceleyen bilim dalı                            
Hidroloji: Sular bilimi
Meteoroloji: Atmosfer olaylarını inceleyen bilim dalı                          
Kartografya: Harita bilimi                  
Zooloji: Hayvan bilimi                                                                      
Antropoloji: İnsan bilimi
Etnoloji: İnsan ırklarını inceleyen bilim dalı                                        
Botanik: Bitki bilimi                       
Sosyoloji: Toplum inceleyen bilim dalı                                               
Demografi: Nüfus bilimi

Coğrafyanın Alt Dalları


Coğrafyanın alt dalları kavram haritası.

22 Eylül 2014 Pazartesi

Mega Yayıncılık Coğrafya 10 Sayfa 29-30 Bölüm Değerlendirme Çalışmalarının Cevapları

1. Başkalaşım kayaçların oluşumunda etkili olan faktörler nelerdir?

Püskürük ve tortul kayaçların yüksek sıcaklık ve basınç altında metamorfizmaya uğramasıyla oluşur. Bu nedenle başkalaşım kayaçların oluşmasında etkili olan faktörler yüksek sıcaklık ve basınçtır.

2. Kayaçların oluşumları ile yer şekillerinin özellikleri arasındaki ilişkiyi örnekler vererek açıklayınız.

Yeryüzündeki kayaçlar, dış kuvvetler ve yer kabuğu hareketlerinin etkisiyle sürekli aşınıp biçimlenir.
Genel olarak aşınmaya karşı dayanıklı kayaçlar, çevresine göre yüksek ve belirgin yer şekillerini
oluşturur. Kolay aşınan ve parçalanan kayaçlar ise alçak ve belirgin olmayan yer şekillerini meydana getirir.

Örneğin; kurak ve yarı kurak bölgelerdeki tortul kayaçlardan oluşan yamaçların sel suları tarafından kolaylıkla aşındırılmasıyla kırgıbayır denilen yer şekilleri meydana gelir. Yine kalker, jips, dolomit gibi eriyebilen kayaçların yaygın olduğu yerlerde ise kartik şekiller (lapya, obruk, dolin vb.) yaygın olarak görülür. Dış püskürük kayaç olan tüfün yaygın olduğu yerlerde ise peribacaları yaygın olarak görülür.

Aşağıdaki cümlelerin noktalı yerlerini uygun ifadelerle tamamlayınız.

1. Yer kabuğu kayaç adı verilen katı malzemelerden oluşur.
1. Kayaçlar, bir ya da birkaç mineral içerir.
2. Magmanın, yerin derinliklerinde soğumasıyla oluşan kayaçlara iç püskürük kayaçlar denir.
4. Yer kabuğunu oluşturan kayaçlar magma kökenlidir.
5. Fiziksel tortul kayaçlar dış kuvvetler tarafından aşındırılan materyallerin çukur alanlarda birikmesi sonucu oluşur.

Aşağıdaki ifadelerin doğru olanlarına “D”, yanlış olanlarına “Y” harfi yazınız.

1. ( Y ) Tüm kayaçlar canlı kalıntılarından oluşmuştur.
2. ( Y ) Yer şekillerinin oluşumunu belirleyen temel faktör kayaçlardır.
3. ( D ) Tortul kayaçlar genellikle tabakalı bir yapı gösterir.
4. ( Y ) Peri bacaları genellikle tortulanma alanlarında görülür.
5. ( Y ) Taş kömürü, başkalaşım (metamorfik) kayaçlardandır.
6. ( D ) Ülkemiz açısından kayaçlar önemli bir ekonomik değerdir.

Aşağıdaki soruların doğru seçeneğini işaretleyiniz.

1.   I. Kireçtaşı
     II. Bazalt
    III. Elmas
    IV. Gnays
     V. Andezit

Yukarıda verilen kayaçlardan hangilerinin oluşumu mermerle benzerlik gösterir?

A) I ve II      B) III ve IV   C) II, III ve IV         D) III, IV ve V          E) IV ve V

2. İç püskürük kayaçların oluşumu hangi seçenekte daha doğru ifade edilmiştir?

A) Yer kabuğu içindeki tabakalar arasına sokulan magmanın yavaş bir şekilde soğuması sonucu oluşmuştur.
B) Ufalanmış kayaçların, göl tabanlarında doğal bir çimentoyla yeniden taşlaşması sonucu meydana gelmiştir.
C) Kaynak sularındaki kimyasal maddelerin çökelmesi sonucu oluşmuştur.
D) Volkanlardan çıkan tüflerin rüzgâr etkisiyle geniş alanlara yayılmasıyla oluşmuştur.
E) Yerin derinliklerindeki kayaçların magma tarafından eritilmesiyle oluşmuştur.

3. Değişik özeliklere sahip, bütün ya da ufalanmış durumda bulunan taşlar, insanlığın eski çağlardan beri çok kullandığı malzemelerden biridir. Büyük saraylar, tapınaklar, kaleler bu taşlardan yapılmıştır. Kesici ve delici alet yapımında da bu taşlardan yararlanılmıştır.

Buna göre aşağıdaki taşlardan hangisi, sözü edilen alanlarda kullanılan ana malzemelerden biri olmamıştır?

A) Granit        B) Andezit       C) Sleks   D) Mermer   E) Kil 

4. Yer kabuğunun ana malzemesini oluşturan taşlar birbirinden farklı özelliklere sahiptir. Bu özelliklerine bağlı olarak çeşitli yeryüzü şekilleri ortaya çıkar.

Aşağıdaki yeryüzü şekillerinden hangisi, taşların özelliğine bağlı olarak ortaya çıkmamıştır?

A) Traverten        B) Peri bacaları      C) Mağara               D) Tor topoğrafyası        E) Peneplen

5.      I. Yer yüzeyine çıkan magmanın hızlı bir şekilde katılaşmasıyla oluşmuştur.
                  II. Andezit ve bazalt, en yaygın örnekleridir.
                 III. Türkiye’de özellikle Orta ve Doğu Anadolu'da geniş alanlara yayılmıştır.

Yukarıda sözü edilen kayaç türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) İç püskürük      B) Başkalaşım     C) Kimyasal tortul            D) Dış püskürük   E) Organik tortul

6. Traverten oluşumunun yaygın olduğu bir yörede aşağıdaki kayaçlardan hangisinin varlığından kesin olarak söz edilebilir?

A) Taş kömürü          B) Tüf   C) Kalker      D)   Granit   E) Obsidyen

7. Püskürük taşlar, kendi arasında iç ve dış püskürük olmak üzere ikiye ayrılır.

Aşağıdakilerden hangisi, püskürük taşların ayrımında en önemli faktör olmuştur?

A) Taşı oluşturan mineraller   
B) Taşların sertlik dereceleri
C) Taşı oluşturan maddenin kaynağı   
D) Soğumanın gerçekleştiği ortam
E) Taşların kimyasal özellikleri

8. Organik tortul kayaçlar bitki ve hayvan kalıntılarının birikmesiyle oluşur.

Buna göre aşağıdaki kayaçlardan hangisi organik tortul kayaç değildir?

A)   Linyit   B) Mermer   C) Taş kömürü     D)   Mercan kaya   E) Tebeşir

9. İlk oluşumları bakımından taşların hepsi magmanın soğumasıyla ortaya çıkmıştır. Ancak zaman içinde iç ve dış kuvvetlerin etkisiyle yeniden şekillenmiş, oluşum bakımından farklı başlıklar altında incelenmeye başlanmıştır.

Buna göre aşağıdaki olaylardan hangisi, yer kabuğunun ana malzemesi olan taşların oluşumunu sağlayacak faktörlerden biri değildir?

A) İçinde kimyasal eriyikler bulunan suların buharlaşması
B) Yer yüzeyinde oluşan kırıntı malzemelerin çukur alanlarda birikmesi
C) Eğimli arazilerde heyelanların yaşanması
D) Yer kabuğunun derinliklerinde yer alan malzemenin yüksek sıcaklık ve basınç altında kalması
E) Volkanik faaliyetlerin olması

Kaynak: http://www.cografyaegitimi.biz/mega-yayincilik-cografya-10-sayfa-2930-bolum-degerlendirme-calismalarinin-cevaplari-t9860.0.html